انتخاب باتری مناسب برای خودرو

باتری یک عنصر ضروری و لاینفک در هر نوع خودرو با هر نوع سوخت می باشد،‌ هر باتری با توجه به مشخصات فنی آن از جمله ولتاژ اسمی، ظرفیت، توان و شدت جریان استارت سرد، می تواند فقط برای یک نوع خودروی خاص مناسب باشد، هر سازنده خودرو باید با توجه به توان استارت و مقدار برق مصرفی خودرو یک باتری مناسب را انتخاب کند، مصرف کنندگان خودروها نیز باید اطلاعات اولیه در مورد سیستم برق خودرو و مشخصات اصلی باتری مناسب خودروی خود را داشته باشند

سیستم های برق خودروهای معمولی دارای ولتاژ اسمی خامی هستند که معمولا ضریب ثابتی از ۱۲ ولت می باشند و به همین دلیل تقریبا تمام باتریهای خودرویی موجود در بازار دارای همین ولتاژ نامی هستند. اغلب خودروهای سواری دارای ولتاژ نامی ۱۲ ولت می باشند. خودروهای باری و سنگین دارای ولتاژهای نامی بالاتر از ۱۲ ولت می باشند ولی ولتاژ آنها به گونه ای است که مضرب صحیحی از ۱۲ می باشند به عنوان مثال واتاژ اسمی مورد نیاز آنها ۲۴ ( دو برابر ۱۲ ) ، ۳۶ ( سه بربر ۱۲ ) و … می باشد. در این گونه خودرو به جای یک باتری اغلب از ۲ یا ۳ باتری ۱۲ ولت برای تامین ولتاژ مورد نیاز استفاده می کنند. به همین دلیل در بازار معمول فعلی فقط باتری ۱۲ ولت خودرویی یافت می شود.

در انتخاب باتری مناسب برای خودرو باید به موارد ذیل توجه شود:

۱ – ظرفیت اسمی باتری
ظرفیت باتری یک پارامتر یسیار مهم و اساسی در انتخاب باتری می باشد. اولین قدم در انتخاب باتری، آشنایی با اطلاعات اولیه سیستم برق خودر و است که اغلب توسط شرکتهای خودروساز به صورت یک کتابجه به همراه خودرو ارائه می کنند. در اطلاعلت فنی سیستم برق خودرو، اطلاعاتی در مورد ظرفیت باتری مورد نیاز ارائه می شود. در انتخاب باتری باید ظرفیت باتری در حد مطلوب باشد. همیشه یک استارت خوب استارتی است که توسط یک باتری با عملکرد و ظرفیت مناسب در یک بازه زمانی کمتر از ۲ ثانیه اجرا می شود.

۲ – شدت جریان استارت سرد
این پارامتر یک ویژگی فنی باتری است که یک معیار بسیار خوب برای انتخاب باتری به ویژه برای فصول سرد سال است.
هر چه مقدار در یک ظرفیت اسمی خاص بالاتر باشد، توانایی باتری برای استارت در دماهای پایین بیشتر خواهد بود. یکی از مشکلات اغلب باتری ها ، ضعف آن ها در آب و هوای سرد است. این مشکل را هر مصرف کننده خودرو در یک صبح سرد زمستان به خوبی احساس می کند. باتری در آب و هوای گرم ضعف خود را نشان نمی دهد ولی با کاهش دمای محیط، عدم توانایی باتری آشکار می شود.
در دستورالعمل استاندارد ملی ایران شماره ۷۱ برای باتریهای سرب – اسید خودرو، این پارامتر به صورت زیر تعریف شده است.
حداکثر جریانی که یک باتری ۱۲ ولتی می تواند در دمای ۱۸- درجه سانتیگراد در مدت ۱۰ ثانیه تولید کند با این شرایط که ولتاژ آن در طی این مدت از ۵/۷ ولت کمتر نشود . مقدار شدت جریان استارت سرد هر باتری به دو عامل ظرفیت اسمی و مقاومت درونی باتری بستگی دارد. هر چه ظرفیت باتری بالاتر باشد. مقدار شدت جریان استارت سرد آن نیز افزایش می یابد. هرچه مقاومت درونی باتری بالاتر باشد مقدار کاهش می یابد. زیاد بودن مقاومت درونی باتری یک عیب اساسی باتری است که به فرآیند تولید و ساخت باتری ارتباط دارد.
هر باتری باید حداقل جریانی معادل سه برابر ظرفیت اسمی خود بتواند در دمای۱۸- درجه سانتیگراد تولید کند. به عنوان مثال یک باتری A.h 60 باید حداقل شدت جریان استارت سرد A180 را تامین کند.

۳ – آب بندی باتری ها
باتریهای خودرو از لحاظ آب بندی دارای دو نوع کلی هستند. نوع معمولی باتری ها که به باتری های منفذ دار معروف هستند دارای دریچه هایی بر روی درب باتری جهت افزایش الکترولیت وگاهی یک منفذ کناری برای خروج اسید اضافی می باشند. اگر باتری منفذ دار دارای دریچه کناری نباشد باید یر روی درب های دریچه های مخصوص افزایش اسید، دارای منافذ ریزی باشد تا گازهای اضافی داخل باتری بتواند از آن خارج شود.
این نوع باتری ها تا قبل از مصرف بدون اسید و خشک خستند و هنگام مصرف باید تا حد نشان داده شده بر روی بدنه با اسید سولفوریک ۳۷% ( GR/CM3 28/1 ) پر شوند. بعد از ریختن الکترولیت باتری باید حدود یک ساعت به باتری فرصت داده شود تا الکترولیت بتواند به درون مواد فعال آندی ، کاتد و درون جداکننده های آن (Seprator) نفوذ کند بعد از این مدت می توان باتری را بر روی خودرو نصب کرد.
نوع دوم باتریهای خودرو ، باتری های آب بندی شده هستند که به آنها ( Free MF Sealed Maintenance ) و گاهی به غلط به آنها باتری خشک گفته می شود. در اصل این باتری ها خشک نیستند و فقط بدنه و درب آنها آب بندی شده و اسید مورد نیاز توسط سازنده در طی تولید اضافه می شودو مصرف کننده لازم نیست به آنها اسید اضافه کند. در این باتریها، در طول مصرف نیز ،‌ نیازی به مراقبت و اضافه کردن اسید وجود ندارد.
در انتخاب باتری های منفذدار باید توجه بیشتری شود، چون پدیده ریزش و نشت الکتروایت اسیدی در آنها بیشتر مشاهده می شود.
این باتریها نباید هنگامی که با زاویه ۵۵ درجه نسبت به حالت قائم با سرعت کج می شود ، دچار ریزش و نشت الکترولیت شوند. این کار را می توان به سادگی بعد از اضافه کردن اسید به این نوع از باتریها انجام داد و بعد از اطمینان از عدم نشت، می توان آن ها را بر روی خودرو نصب کرد.

۴ – ابعاد بیرونی باتری
هنگام ساخت با توجه به ظرفیت برق خودرو، یک جای مشخصی برای باتری در نظر گرفته می شود . بنابراین ابعاد بیرونی باتری نیز باید متناسب با جای در نظر گرفته در خودرو باشد . این مساله در خودروهای مدل بالا حائز اهمیت بیشتری است چون نشیمنگاه باتری محدود بوده و فضای اضافی در آنها وجود ندارد و باتری نمی تواند ابعاد بزرگتری داشته باشد.

۵ – ترمینالهای باتری
هر باتری خودرو دارای دو ترمینال خروجی + و – است که از طریق آنها باتری به سیستم برق خودرو متصل می شود. در نگاه اول این ترمینالها که از جنس آلیاژ سرب می باشد باید شکل مناسب داشته و سطح آنها کاملا صاف و هموار بوده و هیچگونه منفذ و ناصافی نداشته باشد.
در هنگام خرید باتریهایی از نوع آب بندی شده (Sealed) علاوه بر مطلب فوق ، باید به رنگ این ترمینالها نیز توجه شود. در این نوع باتری ها به دلیل حضور الکترولیت اسید سولفوریک در مدت انبار سازی ، اگر فرمولاسیون آلیاژ این ترمینالها و نحوه جادهی آنها در روی درب باتری صحیح نباشد ، سولفات سرب سفید رنگی در روی آنها ظاهر خواهد شد که به اصطلاح ترمینالها سولفاته می شوند. استفاده از این باتری ها یا ترمینالهای سولفاته شده، باعث خوردگی شدید در سیم های اتصال (سرباتری) خودرو می شود که این خوردگی از طریق نشت بسیار آرام و نامحسوس الکترولیت از طریق سیم ها ممکن است از سر باتری نیز فراتر رود. علاوه بر خوردگی باتریهایی که دچار مشکل سولفاته شدن ترمینالها هستند، معمولا در طول مصرف دچار سولفاته شدن شبکه های درونی باتری نیز می شوند که این پدیده ها باعث کاهش طول عمر و کارایی باتری می شود . مساله سولفاته شدن ترمینالها در باتریهای منفذ دار معمولی در هنگام خرید مشاهده نمی شود، چون این باتریها در طول مدت انبارسازی فاقد الکترولیت هستند در غیاب الکترولیت سولفات شدن اتفاق نمی افتد و پدیده سولفاته شدن این باتری ها فقط در طول مصرف می تواند مشاهده شود.

۶- بدنه باتری
علاوه بر ابعاد مناسب ، بدنه باتری باید دارای شکل مناسب و جایگاه های مناسب برای نصب روی خودرو باشد.